Muzeum Kaszubskie w Kartuzach odwiedziliśmy tuż przed wyruszeniem w podróż powrotną do domu. Historia tej instytucji związana jest z osobą jej twórcy i pierwszego kustosza Franciszka Tredera. Eksponaty muzeum prezentowane są w siedmiu salach wystawowych budynku głównego.
Muzeum Kaszubskie im. F. Tredera w Kartuzach otwarte jest w sezonie letnim:
- (od 01.05 do 30.06) od wtorku do piątku 8.oo -16.oo; sobota 8.oo – 15.oo; niedziela 10.oo – 14.oo
- (od 01.07 do 31.08) od wtorku do piątku 8.oo -18.oo; sobota i niedziela 9.oo – 17.oo.
Poza sezonem:
- (od 01.09 – 30.09) od wtorku do piątku 8.oo -16.oo; sobota 8.oo – 15.oo; niedziela 10.oo – 14.oo
- (od 1.10 – 01.05) od wtorku do piątku 8.oo -16.oo; sobota 8.oo – 15.oo
Bilety wstępu kosztują 10 zł za bilet normalny, 6 zł za bilet ulgowy. Na stronie internetowej muzeum podany jest szczegółowy cennik.
Spis treści
Rolnictwo
Na parterze, w pierwszej sali przedstawiono podstawowe narzędzia związane z uprawą roli. Można tam zobaczyć radła ramowate, pługi dwurękojeściowe czy kultywatory, z których jeden z prezentowanych na wystawie został wykonany z okorowanego korzenia, a następnie opatrzony trzema żelaznymi gwoździami.
Gospodarstwo domowe
W sali nr 2, na parterze, wystawiono narzędzia, które stosowano między innymi do mierzenia płodów rolnych, przechowywania i przetwarzania żywności. Jest również podstawowy sprzęt kuchenny. Możemy zatem zobaczyć beczkę na zboże, wydrążoną w pniu, wagi szalkowe i “dezmar”, czyli rodzaj drewnianej pałki z zamocowanym odważnikiem na jednym z końców, a na drugim zaś zawieszany był ważony towar.
Ciekawą kolekcją w tej części muzeum są maselnice. Najciekawsza z nich, maselnica kołyskowa występowała w większości kaszubskich gospodarstwach.
Rybołówstwo
Poza rolnictwem, ludność kaszubska najczęściej parała się rybołówstwem, z uwagi na liczne jeziora występujące na tym terenie. W sali nr 3 możemy zobaczyć między innymi ościenie wielozębne, które służyły do kłucia ryb, sieci zastawne czy narzędzia rybackie, z których korzystano podczas zimowych połowów.
Garncarstwo
W ostatniej sali na parterze, Muzeum Kaszubskie, zaprezentowało zbiór wyrobów ceramicznych. Garncarstwo jest jedną z najstarszych dziedzin rzemiosła ludowego Kaszub. Wytwory ceramiki kaszubskiej posiadają wielowiekową tradycję.
Na wystawie zaprezentowano poszczególne etapy procesu technologicznego. Począwszy od ręcznej, bądź mechanicznej obróbki gliny, przez formowanie naczyń, suszenie po wypalanie, zdobienie oraz glazurowanie.
Na ekspozycji możemy zobaczyć gotowe już wyroby ceramiczne w postaci kafli piecowych, wazonów i innych przedmiotów.
Ceramika kaszubska, którą możemy podziwiać w muzeum, charakteryzuje się specyficznymi motywami w postaci gwiazdy kaszubskiej, rybiej łuski, czasami tulipana, uzupełniane falistymi liniami lub kropkami.
Elementy obrzędowości i kultury kaszubskiej
W korytarzu, na piętrze, eksponowane są obiekty związane z obrzędami i zwyczajami dorocznymi, instrumenty muzyczne oraz zabawki. Znajdziemy tu takie obiekty jak: kożuch i korona gwiazdora wykonane ze słomy, maszkary konia, bociana, kozy i kozła, maski diabła, dziada, kominiarza i żołnierza, które wykonane są z futer i tektury.
Obrzęd Bożego Narodzenia na Kaszubach polega na tym, że przebierańcy chodzą od domu do domu z takimi właśnie rekwizytami. Tworzą oni swoiste widowisko. W czasach nam współczesnych, obrzęd ten znany jest jedynie na wsiach, gdzie panuje przywiązanie do tradycji.
Ciekawym elementem ekspozycji jest z pewnością tablica z nutami kaszubskimi, które z drobnymi zmianami znane są na całym terenie Kaszub. Pochodzenie tego swoistego alfabetu nie jest znane. Nuty śpiewa się wymieniając kolejne obrazki widoczne na pięciolinii, a następnie wraca się do początku, powtarzając nazwy obrazków w odwrotnej kolejności.
Szczególną rolę piosenka ta odgrywała w okresie zaborów, ponieważ na tych terenach występowała silna germanizacja. Nuty służyły do utrwalenia lub nauki języka kaszubskiego.
Tekst piosenki (wg tablicy w Muzeum Kaszubskim, bez specyficznych dopisków do liter widocznych na zdjęciu):
“To je krótci, to je dłudżi
to kaszëbskô stolëca
To są basë, to są skrzëpci
to òznôczô Kasiëba
To je rydel, to je tycz
to są chòjnë widłë gnojné
To je prosté, to je krzëwé
to je tylni kòło wòzné
To są hôci, to są ptôci
to są pruści półtrojôci
To je kleka, to je wół
to je całé, a to pół
To je małi, to je wiöldżé
to są instumenta wszélci”
Sztuka ludowa
W pierwszej sali na piętrze zaprezentowano przykłady tradycyjnej i współczesnej sztuki ludowej Kaszub. Między innymi bardzo bogato zdobione hafty. Podziwiać możemy również unikalną kolekcję kobiecych czepców oraz XIX-wieczne obrazy malowane na szkle. Wystawę uzupełniają rzeźby drewniane, z których najciekawsze to figury mnichów z kartuskiego klasztoru.
Posag panny młodej
W sali drugiej, możemy zobaczyć przedmioty, które wchodziły kiedyś w skład posagu panny młodej. Tradycyjny kaszubski posag składał się z kilku skrzyń wianowych z pościelą, bielizną, sprzętem codziennego użytku, w tym bębenka do palenia kawy, ijanek do prania, tarek, wag i maselnic.
Często takie skrzynie posiadały skrytki, w których umieszczano kosztowności.
Aby zapewnić pannie bezbolesny poród, w pościel wszywano gałązkę mitru z wianka ślubnego.
Izba kaszubska
W ostatniej z siedmiu sal Muzeum Kaszubskiego, zaprezentowano wyposażenie tradycyjnej izby kaszubskiej sprzed wieku. Zgromadzono tutaj przede wszystkim meble ludowe codziennego użytku.
Charakteryzowały się one przede wszystkich funkcjonalnością. Większość łóżek zgromadzonych w muzeum, mogła być rozsuwana. Gdy przybywał nieoczekiwany gość i zaistniała potrzeba przenocowania, wykorzystywano w tym celu komodę.
Najciekawsze ze wszystkich łóżek, jest łóżko dziecięce, które rosło razem z dzieckiem.
Poddasze
Nie wiem czy poddasze jest zawsze udostępniane do zwiedzania, ale w dniu, w którym byliśmy w Muzeum Kaszubskim, drzwi na poddasze były otwarte. Na samej górze zgromadzono eksponaty, które pochodzą z czasów bardziej nam bliższych, czyli z XX wieku. Można zobaczyć tam na przykład telewizor i inne sprzęty użytku codziennego, które wykorzystywano w kaszubskich domach.
Kuźnia Bazylego
Muzeum Kaszubskie posiada również pomieszczenie, w którym zgromadzono, dzięki ofiarności jednego z okolicznych mieszkańców, przedmioty, które wykorzystywali niegdyś kaszubscy kowale. Podczas naszego pobytu, drzwi do Kuźni Bazylego były niestety zamknięte. Więc nie dane nam było obejrzeć tej wystawy.
Muzeum Kaszubskie imienia Franciszka Tedera zdecydowanie polecamy. Jest to obowiązkowa pozycja na liście miejsc wartych zobaczenia, będąc na Kaszubach.
Autorką zdjęć wykorzystanych w tym poście jest Kalina W. www.ek-art.pl
